Bölge Sistemi Nedir? - Yatırım Teşvik Sistemi
Paylaş
Yatırım teşvik sistemi, Türkiye’de yatırımların coğrafi olarak dengeli dağılımını sağlamak ve sosyo‑ekonomik gelişmişlik farklarını azaltmak amacıyla tasarlanmıştır. 2025’te yürürlüğe giren yeni sistemde iller Sosyo‑Ekonomik Gelişmişlik Endeksi (SEGE) sonuçlarına göre altı farklı bölgeye ayrılıyor. Gelişmişlik seviyesi düştükçe desteklerin oranları ve süreleri artıyor.
İllerin Bölge Dağılımı
| 1. Bölge | 2. Bölge | 3. Bölge | 4. Bölge | 5. Bölge | 6. Bölge |
|---|---|---|---|---|---|
| Ankara, Antalya, Bursa, Eskişehir, İstanbul, İzmir, Kocaeli, Muğla, Tekirdağ | Aydın, Balıkesir, Bilecik, Bolu, Çanakkale (Bozcaada & Gökçeada hariç), Denizli, Edirne, Isparta, Karabük, Kayseri, Kırklareli, Konya, Manisa, Sakarya, Yalova | Adana, Burdur, Düzce, Gaziantep, Karaman, Kırıkkale, Kütahya, Mersin, Samsun, Trabzon, Rize, Uşak, Zonguldak | Afyonkarahisar, Aksaray, Amasya, Artvin, Bartın, Çorum, Elazığ, Erzincan, Hatay, Kastamonu, Kırşehir, Malatya, Nevşehir, Sivas | Bayburt, Çankırı, Erzurum, Giresun, Gümüşhane, Kahramanmaraş, Kilis, Niğde, Ordu, Osmaniye, Sinop, Tokat, Tunceli, Yozgat | Adıyaman, Ağrı, Ardahan, Batman, Bingöl, Bitlis, Diyarbakır, Hakkâri, Iğdır, Kars, Mardin, Muş, Siirt, Şanlıurfa, Şırnak, Van, Bozcaada ve Gökçeada |
Bölge Sisteminin Temeli
Yatırım Teşvik Haritası, bölgesel teşvik uygulamalarında uygulanacak desteklerin oranlarını ve üst sınırlarını belirler. Yatırımcının faaliyetini sürdüreceği il veya ilçe hangi bölgede yer alıyorsa, destek paketinin içeriği ve yoğunluğu da ona göre belirlenir . Bu harita SEGE sonuçlarına dayanır; sosyo‑ekonomik göstergelerle en gelişmiş iller 1. bölge, en az gelişmiş iller ise 6. bölge olarak sınıflandırılır . Amaç, gelişmişlik farklarını azaltmak için az gelişmiş bölgelerde daha yüksek oran ve sürelerde teşvikler uygulamaktır .
Desteklerin Bölgelere Göre Farklılaşması
Yatırım teşvik belgesi düzenlendiğinde, vergi indirimi, sigorta primi desteği, KDV istisnası veya faiz desteği gibi unsurlar devreye girer. Yeni sistemde bölgeler arasında destek oranları ve süreleri kademeli olarak artar:
- 1. ve 2. bölgeler gelişmiş bölgeler olarak kabul edildiği için teşvik oranları düşüktür; örneğin faiz veya kâr payı desteği bu bölgelerde uygulanmaz.
- 3. bölgeden itibaren finansman desteği (faiz/kâr payı desteği) uygulanmaya başlar ve destekler ortalama seviyeye çıkar.
- 4. ve 5. bölgelerde desteklerin yoğunluğu artar. 5. bölgede verilen teşvik oranları çok yüksektir; bu bölgelerde yapılan yatırımlar vergi indirimi ve istihdam desteklerinden yüksek oran ve sürelerde yararlanabilir.
- 6. bölge, en geniş teşvik paketine sahiptir. Faiz veya kâr payı desteği, SGK primi işçi hissesi ve gelir vergisi stopajı desteği yalnızca bu bölgede uygulanır; ayrıca diğer bölgelerdeki tüm destekler burada eksiksiz uygulanır.
Bu kademeli yapı yatırımcıları daha az gelişmiş bölgelere yönlendirmeyi amaçlar. Bir yatırımcı E‑TUYS sistemi üzerinden başvuru yaparken proje yeri otomatik olarak sınıflandırılır; böylece hangi desteklerin uygulanacağı sistem tarafından belirlenir.
İlçe Bazlı Alt Bölge Uygulaması
Yeni teşvik mevzuatı, 2020’den itibaren ilçe bazlı (alt bölge) sınıflandırmayı devreye soktu. Bu düzenleme, bazı illerin daha az gelişmiş ilçelerinin, bulundukları ilin bir alt bölgesinin teşviklerinden yararlanmasına imkân tanır. Özetle:
- Alt bölge desteği, yatırımın bulunduğu ilçenin bir alt bölgeye ait destek oran ve sürelerinden yararlanmasını sağlar. Daha az gelişmiş ilçelerde veya Organize Sanayi Bölgesi (OSB)/Endüstri Bölgesi içinde yapılan yatırımlar için geçerlidir.
- OSB veya Endüstri Bölgesi içindeki yatırımlar bir alt bölge desteği alırken, bu yatırım aynı zamanda alt bölge ilan edilen bir ilçede ise iki alt bölge desteğinden yararlanabilir.
- Alt bölge desteği yeni bir teşvik unsuru eklemez; yalnızca mevcut desteklerin oran ve sürelerini bir veya iki kademe artırır. Örneğin, 4. bölgede yapılan bir yatırım 6. bölgenin SGK işçi hissesi desteğinden yararlanamaz; ancak vergi indirimi ve SGK işveren hissesi desteği açısından 6. bölge oran ve süreleri uygulanabilir.
Bu sistem sayesinde, gelişmiş bir ilde dahi sosyo‑ekonomik olarak geri kalmış ilçelerde yatırım yapanlar daha yüksek oran ve sürelerde teşviklere erişebilmektedir . İlçe listesi oldukça uzundur; örneğin Ankara’da Çamlıdere, Bala ve Haymana; Adana’da Yumurtalık, İmamoğlu ve Karaisalı; Antalya’da Gündoğmuş; Aydın’da Kuyucak, Germencik ve Karacasu gibi ilçeler alt bölge desteği kapsamındadır . Bu ilçelerin çoğu, OSB veya endüstri bölgeleri içinde yatırım yapılması hâlinde iki alt bölge desteği sağlayacak şekilde düzenlenmiştir.
Sonuç
Yeni yatırım teşvik sistemi, bölgesel ve ilçe bazlı yapı sayesinde Türkiye genelinde yatırımların daha dengeli dağılmasına odaklanır. Sosyo‑ekonomik gelişmişlik düzeyine göre belirlenen altı bölge, destek oranlarının ve sürelerinin kademeli olarak artmasını sağlar. 1. bölgedeki yatırımlar nispeten düşük destek oranlarıyla teşvik edilirken, 6. bölgedeki yatırımlar faiz, SGK prim ve vergi stopajı gibi kapsamlı desteklerle karşılanır. İlçe bazlı alt bölge uygulaması sayesinde, gelişmiş illerin geri kalmış ilçeleri de daha yüksek teşvik oranlarına ulaşabilir. Bu sayede yeni sistem, yatırımları özellikle kalkınma ihtiyacı yüksek bölgelere yönlendirerek ekonomik dengeyi güçlendirmeyi hedefler.